Bocian biały Ciconia ciconia jest gatunkiem chronionym na mocy Ustawy o Ochronie Przyrody, Konwencji: Bońskiej, Berneńskiej, Ramsarskiej, a także wymienianym w tzw. Dyrektywie Ptasiej Unii Europejskiej jako gatunek zagrożony.
W niektórych krajach Europy Zachodniej, w drugiej połowie XX wieku nastąpił drastyczny spadek liczebności bocianów. Uruchomiono programy restytucji tego gatunku polegające na zasilaniu naturalnych populacji osobnikami wyhodowanymi w niewoli. W celu rozmnożenia bocianów sprowadzano je z odległych geograficznie populacji, co skutkowało zaburzeniem puli genetycznej oraz zanikiem instynktu migracji. W rejonach, gdzie nie ma naturalnych żerowisk, sztucznie odbudowane populacje nie są wstanie samodzielnie funkcjonować i są uzależnione od dokarmiania. Efektem tego niektóre kraje zachodnioeuropejskie wdrażają programy odtworzenia terenów podmokłych np. dolna Renu. Polska jest krajem, w którym gniazduje największa światowa populacja (w roku 2004, kiedy odbywało się VI Światowe Liczenie bociana gniazdowało w naszym kraju około 52 000 par bociana białego).
Ptak ten jest narażony na wiele zagrożeń powodowanych przez człowieka i jego działalność. Najpoważniejszym z nich jest utrata żerowisk na lęgowiskach, na trasach migracji oraz na zimowiskach. Duże znaczenie mają również: obniżenie poziomu wód gruntowych, melioracje odwadniające, przekształcenia użytków zielonych w pola uprawne, intensyfikacja rolnictwa, zalesianie trenów otwartych, rozbudowa przedmieść, likwidacja tzw. nieużytków, zmiany pokryć dachowych oraz wycinanie starych, usychających drzew i związane z tym przenoszenie się bocianów na czynne słupy energetyczne, stosowanie w rolnictwie plastikowych sznurków używanych do wiązania siana i słomy. Bezpośrednim zagrożeniem są także urządzenia energetyczne. Bocian jest gatunkiem bezpośrednio reagującym na zmieniającą się dostępność zasobów pokarmowych, będącą najczęściej efektem zmian środowiskowych. Osuszanie terenów podmokłych, zmiana struktury użytkowania ziemi (wprowadzanie monokultur) mają bezpośredni wpływ na efekty lęgów. Kondycja bocianiej populacji oddaje bardzo dobrze stan środowiska i w związku z tym bocian może być doskonałym gatunkiem wskaźnikowym. Bocian biały to gatunek parasolowy: otaczając go opieką, chronimy inne ptaki i organizmy żywe, które są narażone na wyginięcie w wyniku zmieniającego się klimatu.
Na wielu powierzchniach próbnych w kraju prowadzone są systematyczne badania bocianiej populacji (niektóre badania prowadzone są nieprzerwanie od wielu lat).
W ramach programu Monitoringu Flagowych Gatunków Ptaków prowadzonego przez Stację Ornitologiczną Muzeum Instytutu Zoologii PAN oraz programu OTOP Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, prowadzono kontrole terenowe na wybranych powierzchniach próbnych. Wyniki wykazały spadek liczebności bocianów w Polsce o 20% w stosunku do stanu z 2004 roku, co może oznaczać zmniejszenie populacji o około 10 000 par.
W Polsce jest o 15-20 proc. bocianów mniej niż 10 lat temu. Wstępne wyniki ogólnopolskiego liczenia bocianów z 2014 r. wskazują, że polska populacja może nie być już największą na świecie. Bocianów ubyło prawie w całej Polsce, średnio najprawdopodobniej od 15 do 20 proc. Najbardziej dramatyczne zmiany odnotowano na zachodzie i południu, gdzie bocianów jest mniej niemal o jedną trzecią . W porównaniu z rokiem 2004 w woj. dolnośląskim ubyło aż 42 proc. bocianów; podobnie jest w woj. lubuskim. W woj. opolskim, śląskim i wielkopolskim ubyło ich ok. 30 proc.
Opracowano na podstawie:
W. Strojny, Bocian Biały, Krajowa Agencja Wydawnicza, Oddział we Wrocławiu, Wrocław 1983
Z. Jakubiec, P. Szymoński, Bociany i Boćki, PTPP „pro Natura”, Wrocław, 2000
D. Szulc – Guziak, Boci@n. Materiały edukacyjne, PTPP „pro Natura”, Wrocław – Trzcinica Wołowska 2009