Ustanowienie celów działań państwa w zakresie ochrony środowiska

Podstawą skutecznych działań w dziedzinie ochrony środowiska jest zdefiniowanie celów, planowanych do osiągnięcia w tej dziedzinie. Ogólnym takim celem np. dla Unii Europejskiej jest wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska[1]. Na poziomie unijnym cel ten później konkretyzuje się w art. 191 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz w odpowiednich aktach prawa wtórnego.

Oczywiście, cele w zakresie ochrony środowiska, określone na poziomie poszczególnych państw, są bardzo zbliżone do nazwanego celu. Na przykład, podstawowym celem nowej polityki ekologicznej Polski jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, infrastruktury społecznej i zasobów przyrodniczych).

Celami polityki ekologicznej, na przykład, Ukrainy uznane zostały ochrona środowiska, racjonalne wykorzystanie jego zasobów i zapewnienie bezpieczeństwa życia ludzkiego jako podstawowe warunki trwałego rozwoju gospodarczego i społecznego na Ukrainie^[2].

Cele ochrony środowiska w różnych państwach i na poziomie Unii Europejskiej, więc, są mniej-więcej podobne, ogólnie ujęte, raczej oczywiste i zrozumiałe. Generalnie, można je wyznaczyć jako zapewnienie możliwości zaspokajania potrzeb aktualnych, jak też ludzkich potrzeb i aspiracji w przyszłości[3].

Zasady, funkcje i zadaniawładzy publicznej w zakresie ochrony środowiska

Po określeniu celów i na ich podstawie wyznacza się zasady ochrony środowiska. Ogólne zasady ochrony środowiska o charakterze ogólnoświatowym są niejako „skodyfikowane” w Deklaracji w sprawie środowiska i rozwoju przyjętej na Konferencji w Rio de Janeiro z 1992 r.

W literaturze przedstawia się następujący katalog unijnych i polskich zasad ochrony środowiska:

1.  Zasady polskiego prawa ochrony środowiska wspólne z uznanymi również w prawie unijnym: zasada kompleksowej ochrony, zasada prewencji, zasada przezorności, zasada „zanieczyszczający płaci”, zasada integracji polityk ochrony środowiska z politykami sektorowymi.

2.  Zasady prawa UE, które nie zostały wprost wyrażone w prawie polskim: zasada wysokiego poziomu ochrony, zasada rektyfikacji szkód u źródła.

3.  Zasady, specyficzne dla regulacji polskiej: zasada jawności, zasada partycypacji społecznej[4].

Prawo ukraińskie też zawiera ogólne zasady ochrony środowiska, chociaż są one ujęte w bardziej nieuporządkowany sposób[5].

Zasady te będąc po części normami interpretacyjnymi prawa ochrony środowiska mają także wpływ na kształtowanie struktury administracji ochrony środowiska. Na przykład, zasada prewencji, której podstawowym instrumentem realizacji są oceny oddziaływania na środowisko bezpośrednio wiąże się z utworzeniem w strukturze administracji organów, które te oceny przeprowadzają (w Polsce od roku 2008, czyli od wejścia w życie ustawyz dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko[6],jest to dyrekcja ochrony środowiska). Zasada wprowadzająca stosowanie metodyk referencyjnych z kolei wiąże się z organizacją i zakresem zadań inspekcji ochrony środowiska.

Zapewnieniu realizacji tych zasad służą funkcje i zadania władzy publicznej z zakresu ochrony środowiska. Można je ująć w następujący sposób: oszczędne gospodarowanie zasobami środowiska i stworzenie warunków dla innych podmiotów umożliwiających takie gospodarowanie i zachęcających do niego; ochrona przyrody; poprawa stanu środowiska naturalnego; przeciwdziałanie zanieczyszczeniom itd.

Podobnie jak cele ochrony środowiska, jej zasady oraz funkcje i zadania władzy publicznej są mniej-więcej ogólne i raczej zrozumiałe, chociaż ich możliwie najbardziej przejrzyste określenie pełni ważną rolę w osiągnięciu pozytywnego skutku końcowego[7].

Źródło: Wiktoria Raczyńska Podstawy budowy administracji ochrony środowiska. Prawo i środowisko. Kwiecień-czerwiec 2014 r., nr 2 (78)/2014, s. 111, 112.