Zasady stosowania instrumentów ochrony środowiska

Instrumenty ochrony środowiska mogą być stosowane na poziomie lokalnym, regionalnym, ogólnokrajowym i globalnym do poszczególnych elementów przyrodniczych (powierzchni ziemi, kopalin, wody, powietrza, krajobrazu, klimatu itd.) i specjalnych obszarów i sytuacji (np., terenów zamkniętych, poważnych awarii). Dotyczyć instrumenty ochrony środowiska mogą korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne lub jednostki organizacyjne. Dla stosowania tych instrumentów konieczne są właściwe zasoby (ludzkie, materialno-techniczne i finansowe). Możliwe, więc, jest znaczące zróżnicowanie połączeń nazwanych czynników podczas przyznania organom władzy publicznej uprawnień do stosowaniakonkretnych instrumentów ochrony środowiska. By spełniać warunki skuteczności i stałości przyznanie tych uprawnień, jak i samo tworzenie systemu organów ochrony środowiska powinno opierać się na pewnych racjonalnych zasadach. Stwierdzenie to wychodzi z konieczności stosowania właściwych środków we właściwy sposób dla osiągnięcia pewnego celu, którym w rozpatrywanym przypadku jest wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego.

Głównymi zasadami stosowania instrumentów ochrony środowiska są zasady dopuszczalności połączenia tych instrumentów w ramach funkcji ochrony środowiska a gospodarowania (zarządzania) jego zasobami, oraz zasady stosowania konkretnych instrumentów na szczeblach ogólnopaństwowym bądź lokalnym.

Należność poszczególnych instrumentów ochrony środowiska, do jednej z tych dwóch funkcji ochrony środowiska lub do jednego z tych dwóch szczebli, przedstawia poniższa tabelka.

Tabelka oznacza, że jako bardziej ukierunkowane właśnie na ochronę środowiska uznać można instrumenty planistyczne, standardowe, decyzje zezwalające, oceny oddziaływania na środowisko, instrumenty ekonomiczne, kontrolne, odpowiedzialności prawnej, udziału społeczeństwa, monitoringu i stworzenia właściwych ram prawnych. Pozostałe dwa instrumenty ochrony środowiska - gospodarcze i służebne - ukierunkowane są raczej odpowiednio na gospodarowanie środowiskiem i na pełnienie obu funkcji.

Odnośnie terytorialnych zasad podziału kompetencji organów władzy publicznej zaznaczyć należy poniższe. Ustanowienie standardów i stworzenie ram prawnych są bardziej uzasadnione na centralnym poziomie władzy publicznej. Uprawnienia do wydania decyzji zezwalających (oraz związanych z nimi ocen oddziaływania na środowisko) warto raczej zlecić organom miejscowym. W ten sam czas, stosowanie instrumentów planistycznych (oraz związanych z nimi ocen oddziaływania na środowisko), jak również instrumentów ekonomicznych i służebnych potrzebne są na obu poziomach w mniej-więcej równej mierze. Stosowanie instrumentów gospodarczych, kontroli, odpowiedzialności prawnej, udziału społeczeństwa, monitoringu też potrzebne jest na obu poziomach, przy czym są one nieco ważniejsze na poziomie lokalnym^[1].

Kwestie połączenia instrumentów ochrony środowiska odnoszących się do funkcji ochrony środowiska bądź gospodarowania środowiskiem są przedstawione poniżej.

Źródło: Wiktoria Raczyńska Podstawy budowy administracji ochrony środowiska. Prawo i środowisko. Kwiecień-czerwiec 2014 r., nr 2 (78)/2014, s. 114, 115.