Państwo prawa i ochrona środowiska Polski 10 lat po akcesji przykładem dla Ukrainy

Będąc mniej-więcej podobne pod względem dochodu narodowego brutto i oczekiwanej długości życia na początku przeprowadzania właściwych badań (odpowiednio w 1990 i 1980 roku), Polska a Ukraina obecnie znajdują się na znacząco różnych poziomach. W Polsce dochód narodowy brutto podwoił się, a na Ukrainie - nawet nieco się zmniejszył w porównaniu z 1990 r. Oczekiwana długość życia w Polsce zwiększyła się o 5,5 lat, a na Ukrainie zmniejszyła się o pół roku.

Oczywiście, na przytoczone fakty składa się dużo czynników (w tym - socjalne, ekonomiczne, kulturalne)[1]. Prawo jest podstawą funkcjonowania społeczeństwa i dlatego odgrywa ważną rolę w jego rozwoju. Niniejszy artykuł skupia się głównie na prawnych czynnikach rozwoju ochrony środowiska w Polsce w porównaniu z Ukrainą.

Większość aktów prawa ochrony środowiska państw członkowskich Unii Europejskiej przyjmuje się w celu transpozycji prawa UE. Polska nie jest wyjątkiem. Dokonała ona znaczących zmian w ustawodawstwie w celu dostosowania go do prawa Unii Europejskiej. W wyniku tego system prawa ochrony środowiska rozwiał się. Obecnie normy prawne są dostosowane do wymagań unijnych. Poprzez to zapewnia się lepsze osiągnięcie jednego z głównych celów europejskiego prawa ochrony środowiska, którym jest wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego.

Aby akty prawne działały potrzebny jest właściwy system kontroli ich wykonywania w praktyce. Przestrzeganie przepisów prawnych w zakresie ochrony środowiska kontroluje między innymi Komisja Europejska, co też sprzyja stosowaniu się do niego. Przykładem roli Komisji Europejskiej w tej dziedzinie, między innymi, jest sprawa próby budowy drogi przez bagna Rospudy w Polsce. W tej sprawie przestrzeganie unijnego prawa ochrony środowiska zostało zapewnione, chociaż osiągnięcie tego celu kosztowało dużego wysiłku organizacjom pozarządowym, odrębnym obywatelom i społeczności międzynarodowej.

Konwencje z Aarhus[2] i z Espoo[3] też należą do acquiscommunautaire, czyli dorobku prawnego Unii Europejskiej. A więc, ich przestrzeganie na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej też może zostać skontrolowane przez Komisję Europejską. Na Ukrainie na chwilę obecną takiej możliwości nie ma, co wydaje się jedną z przyczyn niewykonania jak dotąd wymagań tych Konwencji przez Rząd ukraiński[4].

Następnym praktycznym i skutecznym środkiem na przestrzeganie prawa ochrony środowiska w Polsce jest ten fakt, że dla uzyskania środków z funduszy wspólnotowych na realizację projektu inwestycyjnego konieczne jest spełnianie przez ten projekt wymagań ochrony środowiska. O ile znaczna ilość projektów budowlanych jest finansowana z tych środków, takie wymaganie jest ważne w rozpatrywanym zakresie.

Rozwój i dążenie do większej dojrzałości prawa spostrzegane są nie tylko w ochronie środowiska, ale  też w innych sferach. Ustawodawstwo polskie coraz bardziej odpowiada zasadzie państwa prawa. Świadczy o tym, na przykład, zwiększenie szczegółowych klauzul odsyłających ustaw, które określają, do odpowiedzialności jakiego organu należy ustanowienie ścisłych regulacji, z jakimi organami należy te regulacje skonsultować, jakie uwarunkowania trzeba wziąć pod uwagę podczas takiego ustanowienia.

Czyli, właśnie członkostwo w Unii Europejskiej jest ważnym bodźcem formowania się państwa prawa oraz zapewnienia ochrony środowiska w Polsce. Ma to swój przejaw na płaszczyźnie tworzenia i stosowania prawa.