Dochodzenie w ramach Konwencji z Espoo w sprawie kanału Bystre

Jednym z przykładów niezgodności działalności rządu Ukrainy z Konwencją z Espoo jest sprawa kanału Bystre. Sprawa ta toczy się między Rumunią (Strona narażona) i Ukrainą (Strona pochodzenia)^[1] i dotyczy projektu rozbudowy przez Ukrainę głębokowodnego kanału Dunaj–Morze Czarne w ukraińskiej części delty Dunaju na kanale Bystre[2]. Ten kanał łączy Dunaj (rzekę, która płynie na Ukrainie i w Rumunii) z Morzem Czarnym. Kanał istniał wcześniej, ale potrzebował renowacji.

Projekt jest obejmowany art. 1 (VKonwencji z Espoo) i pkt 9 dodatku I do niej (większa zmiana portów handlowych oraz śródlądowychszlaków wodnych i portów śródlądowych, które pozwalają na ruch jednostek pływających o wyporności ponad 1350 ton”). Tak więc, projekt powinien był zostać przeprowadzony z uwzględnieniem wymagań Konwencji z Espoo.

Projekt został podzielony na dwa odrębne etapy: etap I ietap II, z których każdy podlegał odrębnej procedurze wydawania zezwoleń, tzw. „ekspertyza ekologiczna”. W dokumentach Komitetu ds. Przestrzegania Konwencji z Aarhus procedura ta została nazwana w różny sposób: „państwowa procedura badania ekologicznego” (“state ecological examination procedure”), „ekspertyza środowiskowa” (“environmental expertisa”), „państwowa kontrola środowiskowa”(“state environmental review”) lub „ekspertyza ekologiczna” (“ecological expertise”). Procedura ta jest oceną oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć, która to ocena w stosownych okolicznościach zatwierdzana jest przez upoważniony organ władzy publicznej[3]. Została ona formalnie utworzona w byłym Związku Radzieckim, w drugiej połowie lat 1980-tych[4].

Odnośnie etapu I projektu spotkanie Stron Konwencji z Espoo, czwarta sesja (Bukareszt, 19-21 maja 2008 r.) stwierdziło, że Ukraina złamała wymogi Konwencji z Espoo w zakresie zapewnienia możliwości udziału władz rumuńskich i rumuńskiego społeczeństwa w odpowiednich procedurach OOŚ. W szczególności, Ukraina:

-       nie powiadomiła Rumunię, jak przewidziano w art. 3 ust. 2 Konwencji;

-       nie przekazała Rumunii informacji dotyczącej procedury OOŚ, jak przewidziano w art. 3 ust. 5 (a) Konwencji;

-       nie podjęła stosownych działań w celu zapewnienia, wraz z Rumunią, że rumuńskie społeczeństwo na terenach, które mogą być narażone, zostało poinformowane i ma możliwość wyrażenia swoich uwag i zastrzeżeń, zgodnie z wymogami art. 3 ust. 8Konwencji;

-       nie przekazała, wraz z Rumunią, właściwym organom i społeczeństwu Rumunii na terenach, które mogą być narażone, dokumentacji OOŚ przed podjęciem decyzji, jak przewidziano w art. 4 ust. 2 i art. 2 ust. 3 Konwencji;

-       nie przystąpiła do konsultacji z Rumunią odnośnie potencjalnego oddziaływania transgranicznego planowanej działalności i środków redukowania lub eliminowania tego oddziaływania, zgodnie z wymogami art. 5 Konwencji, i nie podjęła działań w celu uzgodnienia z Rumunią ram czasowych takich konsultacji, jak jest również wymagane w art. 5Konwencji;

-       nie zapewniła, że​​ w decyzji końcowej o zezwoleniu na realizację etapu I wzięto pod uwagę wyniki konsultacji z Rumunią, zgodnie z wymogami art. 6 ust. 1 Konwencji;

-       nie dostarczyła Rumunii tekstu decyzji końcowej o zezwoleniu na realizację etapu I, wraz z podaniem przyczyn, na których ona opiera się, jak wymaga się w myśl art. 6 ust. 2Konwencji^[5].

W wyniku tego w stosunku do rządu Ukrainy zostało wydane ostrzeżenie, które miało wejść w życie w dniu 31 października 2008, jeśli rząd Ukrainy nie zatrzyma realizację projektu, nie uchyli ostateczną decyzję oraz nie podejmie kroków w celu zapewnienia zgodności z odpowiednimi postanowieniami Konwencji^[6]. O ile Ukraina tych obowiązków nie spełniła, ostrzeżenie to nadal działa, co zostało potwierdzone przez następne Spotkanie Stron Konwencji^[7].