Wymagania Konwencji bazylejskiej odnośnie zminimalizowania wytwarzania odpadów oraz unikania zanieczyszczenia odpadami

Wśród szczególnych metod postępowania odpadami niebezpiecznymi mogą przytoczyć następujące.

Konwencja bazylejska (art. 4 ust. 2 pkt „a”) wymaga zminimalizowania wytwarzania odpadów niebezpiecznych i innych odpadów. Priorytetem w gospodarce odpadami w prawodawstwie UE jest zapobieganie ich powstawaniu (art. 4 ust. 1 dyrektywy 2008/98/WE).

Według ustawodawstwa ukraińskiego wśród ogólnych celów polityki państwa w zakresie gospodarowania odpadami niebezpiecznymi jest zminimalizowanie wytwarzania odpadów oraz zmniejszenie ich niebezpieczności. Podmioty gospodarcze powinny zapobiegać powstawaniu i zmniejszać ilość odpadów. W tym celu, między innymi, do obowiązków Gabinetu Ministrów Ukrainy, ministerstw, innych centralnych i lokalnych organów władzy wykonawczej należy opracowanie, wdrożenie i okresowy przegląd standardów wytwarzania odpadów na jednostkę produkcji (surowca i energii), wykonania robót, świadczenia usług, które to standardy określają ilościowy i jakościowy skład odpadów z uwzględnieniem zaawansowanych osiągnięć technologicznych^[1]. Takie standardy nie zostały jak dotąd określone w prawie ukraińskim.

Konwencja bazylejska (art. 4 ust. 2 pkt „c”) wymaga również zapewnienia, aby osoby biorące udział w gospodarce odpadami niebezpiecznymi i innymi odpadami unikały zanieczyszczenia tymi odpadami, a jeżeli takie zanieczyszczenie zaistnieje, by jego skutki dla zdrowia człowieka i środowiska zostały zmniejszone do minimum.

Przepis ten jako obowiązek przedsiębiorców został skopiowany do art. 34 ust. 3 Ustawy Ukrainy o odpadach. Ten przepis Konwencji jest realizowany, między innymi w tym, żeStatut w sprawie kontroli nad transgranicznym przemieszczaniem odpadów niebezpiecznych i ich odzyskiem / unieszkodliwianiem określa wykaz dokumentów, które należy podać do Ministerstwa Środowiska Ukrainy dla uzyskania zgody na import odpadów niebezpiecznych. Wśród tych dokumentów jest opis sposobu utylizacji/wydalenia odpadów. Niewątpliwie, między innymi, środek tan ma na celu zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska. Innym środkiem, realizowanym w tym samym celu w przypadku tranzytu odpadów niebezpiecznych przez terytorium Ukrainy, jest plombowanie pojemnika z tymi odpadami podczas ich wwozu na terytorium Ukrainy oraz weryfikację plomby podczas ich wywiezienia z Ukrainy[2].

Niewątpliwie tych i innych środków już przewidzianych w ustawodawstwie Ukrainy nie wystarczy dla zapewnienia pełnego zapobiegania zanieczyszczeniom odpadami. Konieczne jest bardziej systematyczne podejście, które obejmuje wszystkie szczeble postępowania z odpadami. Można przytoczyć poniższe obszary ewentualnej przyszłej poprawy ukraińskiego ustawodawstwa w celu zapobiegania zanieczyszczeniu odpadami (na podstawie doświadczenia europejskiego).

1. Wprowadzenie zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”, rozszerzonej odpowiedzialności producenta[3]. To by zachęcało ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko odpadów, powstałych z pewnych produktów, już na wczesnych etapach cyklu życia tych produktów, mianowicie, na etapie ich produkowania.

2. Wdrożenie realnych mechanizmów organizacyjnych, prawnych i gospodarczych selektywnej zbiórki odpadów[4].

3. Zobowiązanie pierwotnego wytwórca lub innego posiadacza odpadów dokonywać przetwarzania odpadów samodzielnie lub zlecać przetwarzanie innym właściwym podmiotom[5]. Prawo ukraińskie nie określa konkretnie tego obowiązku, jak również podmiotów odpowiedzialnych za gospodarkę odpadami.

Źródło: W. Raczyńska.Odpady niebezpieczne w prawie ukraińskim (zgodność statusu prawnego z konwencją bazylejską i dyrektywą 2008/98/WE) (w:) Prawo i Środowisko. Kwartalnik, Warszawa, Lipiec-Wrzesień 2014, numer 3 (79)/2014, s. 125-126.