Zarys historii pojęcia zrównoważonego rozwoju

W nauce uznaje się, że proces rozwoju prawa ochrony środowiska przeszedł na poziom globalny w latach 70-tych ubiegłego wieku. W roku 1987 Światowa Komisja ds. Ochrony Środowiska i rozwoju pod przewodnictwem Gro Harlem Bruntland przygotowała raport pod tytułem „Nasza wspólna przyszłość” („Ourcommonfuture”). Osią konstrukcyjną raportu stała się koncepcja zrównoważonego rozwoju.

W myśl raportu za zrównoważony rozwój uznaje się rozwój stabilny, uwzględniający takie procesy zmian, w których eksploatacja zasobów, główne działy inwestowania, kierunki postępu technicznego oraz zmiany instytucjonalne pozostają ze sobą w relacji niekontrowersyjnej i harmonijnej, dając możliwość zaspokajania potrzeb aktualnych zapewniają zaspokojenie ludzkich potrzeb i aspiracji w przyszłości^[1].

Następnym ważnym wydarzeniem w historii koncepcji zrównoważonego rozwoju jest Konferencja w Rio de Janeiro z 1992 r., która stała się punktem zwrotnym ochrony środowiska na świecie. Konferencja ta uwidoczniła skalę problemów w tym zakresie i wskazała na kierunki i sposoby ich rozwiązywania. W wyniku konferencji razem z innymi dokumentami została przyjęta Deklaracja w sprawie środowiska i rozwoju, która niejako „skodyfikowała” zasady ogólne ochrony środowiska o charakterze ogólnoświatowym. Koncepcja zrównoważonego rozwoju przenikając całą Deklarację, nie jest jasno i wyraźnie sformułowana w postaci jednej zasady. Byłoby to bardzo trudne biorąc pod uwagę trudności w jej precyzyjnym zdefiniowaniu. Podstawowe elementy tej koncepcji można znaleźć zwłaszcza w Zasadzie 3 i 4 Deklaracji^[2]. Zasady te warto wskazać i przywołać.

Zasada 3 stanowi: „Prawo do rozwoju musi być wypełnione tak, ażeby sprawiedliwie połączyć rozwojowe i środowiskowe potrzeby obecnych i przyszłych generacji”.

Zasada 4stanowi: „Aby osiągnąć zrównoważony rozwój, ochrona środowiska powinna stanowić nierozłączną część procesu rozwoju i nie może być rozpatrywana oddzielnie od niego”.

W Konstytucji Rzeczpospolitej Polski z 1997 roku zasada zrównoważonego rozwoju została usytuowana już w art. 5 obok innych ważnych wartości państwowych, takich jak, na przykład, niepodległość i nienaruszalność terytorium, wolności i prawa człowieka i obywatela, co świadczy o wysokiej randze zagadnienia^[3].

Wraz z przyjęciem Konstytucji ówcześnie obowiązująca ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska^[4] była uzupełniona o definicję zrównoważonego rozwoju (która z nieznacznymi tylko zmianami została przeniesiona do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska^[5]).

Według art. 3 ust. 50 Prawa ochrony środowiska, zrównoważony rozwój - to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń.

Tym czasem Preambuła ustawy z 31 stycznia 1980 r. zawierała też raczej praktyczne wytłumaczenie pojęcia zrównoważonego rozwoju, które to przeniesione do nowej ustawy nie zostało. Zdaniem J. Jendrośki prawdopodobnie cierpi na tym nieco wartość normatywna tej definicji^[6].

Z powyższego wynika, że pojęcie zrównoważonego rozwoju jest względnie nowe, chociaż szeroko stosowane w aktach prawnych oraz często omawiane w nauce.

Źródło: W. Raczyńska. Wybrane problemy, pojęcia i sposoby realizacji zrównoważonego rozwoju. (w:) Prawo i Środowisko. Kwartalnik, WarszawaStyczeń-Marzec 2014, numer 1(77)/2014, s. 119-120.