Stosowanie pojęcia „zrównoważony rozwój” w aktach prawnych

Przez naukowców niejednokrotnie zwraca się uwaga na niewłaściwe stosowanie w prawodawstwie rozpatrywanego pojęcia. Na przykład, w ocenie J. Bocia i E. Samborskiej-Boć popularność pojęcia „zrównoważony rozwój” przerosła niewątpliwie, przynajmniej dotychczasowe, znaczenie i praktyczną jego skuteczność^[1].

Na nadużywanie tego pojęcia nie zawsze z pozytywnym skutkiem wskazuje się też w odniesieniu do dokumentów polityczno-prawnych Unii Europejskiej. Mianowicie, poprzez dodawanie słowa „zrównoważona” do różnych rodzajów działalności („zrównoważony transport”, „zrównoważony rozwój regionalny” itp.) powoduje się swego rodzaju „inflacja” jego znaczenia do niewiele znaczącego ozdobnika^[2]. Inni wskazują na fakt, iż nadmierne podkreślanie aspektów ekonomiczno-społecznych w kontekście zrównoważonego rozwoju może przyczyniać się do obniżenia rangi i znaczenia ochrony środowiska w procesach rozwojowych zamiast jej wzmocnienia^[3].

Dla lepszego uświadomienia problematyki podejmowanego zagadnienia, warto zaznaczyć, że angielski termin sustainable development od lat już w różny sposób jest tłumaczony na język polski. Niestety jest to widoczne również w oficjalnych polskich wersjach prawa pierwotnego Unii. W polskiej wersji art. 37 Karty Praw Podstawowych termin ten przetłumaczony jest jako „zrównoważony rozwój”, natomiast w art. 3 ust. 3 oraz art. 21 ust. 2 lit. f Traktatu o Unii Europejskiej jako „trwały rozwój”. Natomiast w art. 11 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej pojawia się pojęcie „stały rozwój”. Wszędzie przy tym w tych przepisach w wersji angielskiej mamy termin sustainable development, który obecnie jest zastosowany w kontekście konkretnej koncepcji zrównoważonego rozwoju mającej związek z ochrona środowiska. Trudno rozstrzygać, które z tych tłumaczeń jest właściwe ^[4].

Problemy różnego tłumaczenia pojęcia „zrównoważonego rozwoju” podczas przekładania nawet poważnych tekstów będących podstawą jego rozwoju (np., Agenda 21) zostały również zbadane przez K. Równego^[5]. Interesujące jest, że zwracając uwagę na niejednolitość terminologii, stosowanej w polskiej doktrynie prawniczej, sugeruje się jednoznaczne wykorzystanie właśnie pojęcia „zrównoważonego rozwoju” jako zawartego w Konstytucji Rzeczypospolitej Polski.

J. Boć i E. Samborska-Boć przeanalizowali też inne (oprócz Prawa ochrony środowiska) akty ustawodawstwa polskiego w sferze idei zrównoważonego rozwoju, eksponując zwłaszcza racjonalność użytkowania środowiska, która z jednej strony zmierza do oszczędzania zasobów nieodnawialnych, a z drugiej kreuje możliwość odtwarzania się zasobów. Zapewnia to środowisko bezpieczne nie zdegradowane poza granice jego odporności, a podział dóbr środowiska i dóbr uzyskanych ze środowiska czyni sprawiedliwym, również przez zapewnienie bogactwa środowiskowego ludziom przyszłych pokoleń^[6].

Dla porównania, wspomnieć warto, że w Konstytucji Ukrainy z 28 czerwca 1996 r.^[7] nie ma pojęcia zrównoważonego rozwoju. Preambuła ukraińskiej ustawy Prawo ochrony środowiska jest jedynym miejscem w tej ustawie, w którym to wspomina się o zrównoważonym rozwoju (i to tylko w kontekście zrównoważonego społeczno-gospodarczego rozwoju): „Ochrona środowiska, racjonalne gospodarowanie jego zasobami, zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego są nieodzownymi warunkami zrównoważonego społeczno-gospodarczego rozwoju Ukrainy”^[8].

W literaturze do tego pojęcia rzadko jest odwołanie. Na przykład, w ukraińskim podręczniku z prawa ochrony środowiska wspomina się o nim tylko jeden raz: „Podstawą państwowej polityki ochrony środowiska jest równość trzech części rozwoju państwa (gospodarczej, ekologicznej i społecznej), co wyznacza orientację na priorytety zrównoważonym rozwoju^[9]. Interesujące jest, że art. 42 Konstytucji Rosyjskiej Federacji z 25 grudnia 1993 r. zawiera prawo każdego do sprzyjającego środowiska, prawdziwej informacji o jego stanie oraz do rekompensaty strat na zdrowiu lub mieniu, spowodowanych łamaniem prawa ochrony środowiska. W myśl art. 58Konstytucji Rosyjskiej Federacji każdy zobowiązany jest chronić przyrodę i środowisko naturalne, troskliwie traktować dobra naturalne^[10].Wpreambule rosyjskiej ustawy Prawo ochrony środowiska z 10 stycznia 2002 r. dobra naturalne są podstawą zrównoważonego rozwoju, życia i działalności narodów zamieszkałych na terytorium Rosyjskiej Federacji^[11].

Zrównoważony rozwój i sprzyjające środowisko naturalne określone zostały w art. 3 tej ustawy jako cele naukowo uzasadnionego połączenia ekologicznych, gospodarczych i socjalnych interesów człowieka, społeczeństwa i państwa, które to połączenie jest zasadą gospodarczej i innej działalności wykonywanej przez różne podmioty.

Wywnioskować można, że brak precyzyjności w określeniu i stosowaniu pojęcia „zrównoważony rozwój” przejawia się w aktach prawnych w różnych krajach.

Źródło: W. Raczyńska. Wybrane problemy, pojęcia i sposoby realizacji zrównoważonego rozwoju. (w:) Prawo i Środowisko. Kwartalnik, WarszawaStyczeń-Marzec 2014, numer 1(77)/2014, s. 119-121.