Ogólna charakterystyka powiadomienia społeczeństwa o wszczęciu postępowania

Według wymagań prawa międzynarodowego^[1] i unijnego^[2], jak również prawa krajowego odrębnych państw^[3] podczas podjęcia decyzji w sprawach dotyczących środowiska powinna zostać zapewniona możliwość udziału społeczeństwa.

Procedura „udziału społeczeństwa” w podejmowaniu decyzji dotyczących konkretnych przedsięwzięć składa się mniej-więcej z takich etapów:

1. Powiadomienie społeczeństwa o wszczęciu postępowania.

2. Zapoznanie się z dokumentacją sprawy.

3. Składanie przez społeczeństwo uwag i wniosków.

4. Rozpatrzenie uwag i wniosków społeczeństwa i podjęcie rozstrzygnięcia w sprawie.

5. Powiadomienie społeczeństwa o podjętym rozstrzygnięciu.

Jak słusznie zauważył Komitet ds. Przestrzegania Konwencji z Aarhus^[4], powiadomienie społeczeństwa jest na tyle ważnym etapem całej procedury, że od niego zależy samo przeprowadzenie kolejnych etapów. Oczywiście, jeśli członkowie społeczeństwa nie wiedzą o toczącym się postępowaniu i o możliwości wzięcia w nim udziału, faktycznie są pozbawieni tej możliwości. Czyli w praktyce nie mogą wyrazić swojej opinii, która ma zostać następnie uwzględniona, chociaż formalnie to uprawnienie im przysługuje^[5].Inni badacze też się zgadzają, że powiadomienie społeczeństwa odgrywa kluczową rolę w całej procedurze udziału społeczeństwa^[6].

W Konwencji z Aarhus 1 etap udziału społeczeństwa został ujęty w następujący sposób: „Zainteresowana społeczność jest informowana, odpowiednio bądź poprzez publiczne ogłoszenie, bądź indywidualnie, na wczesnym etapie procedury podejmowania decyzji w sprawach dotyczących środowiska, i w sposób właściwy, terminowy i skuteczny” (art. 6 ust. 2 Konwencji z Aarhus)^[7].Dalej ten ustęp wymienia rodzaje informacji, które powinny zostać podane społeczeństwu.

W przytoczonym przepisie Konwencji z Aarhus chodzi o „informowaniu” zainteresowanej społeczności. Podobnie w dyrektywie EIA używane są pojęcia „informowanie” (art. 6 ust. 2 i 5) i„poinformowanie” (art. 6 ust. 3 pkt b oraz art. 7 ust. 1).Tym niemniej, w powszechnym użyciu w stosunku do omawianej instytucji w ramach Konwencji stosowany jest termin „notification”, który oznacza nie „poinformowanie”, a „powiadomienie”^[8]. Tym właśnie terminem będziemy posługiwać się w niniejszym i następujących artykułach.

Z przytoczonego powyżej przepisu Konwencji z Aarhus wynika, że elementami powiadomienia społeczeństwa są jego zakres podmiotowy („zainteresowana społeczność”), metoda („poprzez publiczne ogłoszenie, bądź indywidualnie”), czas („wczesny etap procedury podejmowania decyzji w sprawach dotyczących środowiska”), sposób („właściwy, terminowy i skuteczny”) oraz treść (konkretne rodzaje informacji, które powinny zostać podane społeczeństwu).

Sposób powiadomienia wydaje się być pojęciem dość szerokim i obejmować przynajmniej niektóre z przytoczonych powyżej elementów. Mianowicie, właściwy sposób powiadomienia obejmuje treść powiadomienia, skuteczny -metodę powiadomienia, a terminowy - nie obejmuje, tylko wiąże się z czasem realizacji powiadomienia.

Następujące artykuły poświęcone są analizie każdej z tych trzech cech sposobu powiadomienia społeczeństwa - właściwy, terminowy i skuteczny w prawie międzynarodowym, unijnym i polskim.

Bezpośredniego wymagania odnośnie sposobu powiadomienia brakuje jak dyrektywie EIA^[9], tak i ustawie ooś. Jednocześnie inne przepisy tych aktów są ukierunkowane właśnie na zapewnienie, że powiadomienie jest terminowe^[10], właściwe i skuteczne. Ponadto, w ramach prac wdrażających Konwencję z Aarhus zaleca się, aby władze publiczne zapewniały, że urzędnicy posiadają wiedzę i możliwości, niezbędne dla dokonania powiadomienia w sposób właściwy, terminowy i skuteczny^[11].