Zakres podmiotowy powiadomienia społeczeństwa
W przytoczonym przepisie Konwencji z Aarhus zobowiązanie powiadomienia wyrażone zostało w bezosobowej formie („zainteresowana społeczność będzie informowana”). To oznacza, że obciążone nim mogą zostać różne podmioty (z pewnymi wyjątkami).
W przytoczonym przepisie Konwencji z Aarhus zobowiązanie powiadomienia wyrażone zostało w bezosobowej formie („zainteresowana społeczność będzie informowana”). To oznacza, że obciążone nim mogą zostać różne podmioty (z pewnymi wyjątkami)[1]. Podobnie jest w dyrektywie EIA. Lecz w ustawie ooś jednoznacznie określono, że podanie odpowiednich informacji do publicznej wiadomości należy do kompetencji „organu właściwego do wydania decyzji”[2]. Jest to zasadne, ponieważ Konwencja z Aarhus i dyrektywa EIA jedynie ustalają generalne ramy prawne, wypełnienie których treścią (w tym poprzez określenie właściwych organów) należy do kompetencji odpowiednio Stron Konwencji lub Państw Członkowskich UE.
Inaczej jest w przypadku podmiotów uprawnionych (czyli tych, które powinny zostać poinformowane). Zostały one jednoznacznie wskazane i w Konwencji z Aarhus, i w dyrektywie EIA. Z tą różnicą, że w pierwszym akcie jest to „zainteresowana społeczność”, a w drugim - „ogół społeczeństwa”[3]. Przyczyny tej różnicy nie są wiadome. Odnośnie zasadności jednego lub drugiego rozwiązania warto zaznaczyć, co następuje.
Z punktu widzenia podmiotów zobowiązanych, „zainteresowana społeczność” jest węższym kręgiem osób, co wiąże się z potrzebą przejrzystego określenia osób do niej należących. Błąd w tym zakresie może oznaczać nieprzestrzeganie wymagań Konwencji z Aarhus. Jednocześnie, łatwiej jest dostosować metody powiadomienia do przejrzyście określonego grona odbiorców, niż w przypadku zawiadomienia „ogółu społeczeństwa”, czyli absolutnie wszystkich.
Natomiast dla członków społeczeństwa, mogących być zainteresowanymi udziałem w postępowaniu, ważne jest powzięcie właściwych informacji we właściwym czasie. By określić, którym z członków społeczeństwa, mogących być zainteresowanymi udziałem w postępowaniu, przysługuje prawo być poinformowanymi, warto wspomnieć poniższe kwestie.
W ten czas, gdy według Konwencja z Aarhus o wszczęciu postępowania powinna zostać powiadomiona „zainteresowana społeczność”, uwagi i wnioski w tym postępowaniu może składać „społeczeństwo”, które, jak wskazano powyżej, zdefiniowane jest znacznie szerzej[4]. Oczywiście, by składać uwagi i wnioski społeczeństwo powinno co najmniej wiedzieć o takiej możliwości. Istnieje więc pewna sprzeczność w tym, że nie społeczeństwo, a zainteresowana społeczność informuje się o wszczęciu postępowania[5].
Biorąc pod uwagę wymaganie Konwencji z Aarhus o udzieleniu pomocy i wskazówek społeczeństwu, „aby w sprawach dotyczących środowiska ułatwiać udział w podejmowaniu decyzji”[6], zasadnym wygląda połączenie publicznego ogłoszenia i indywidualnego powiadomienia. Chociaż wiąże się to z obarczeniem organów publicznych w dodatkowe obowiązki, takie obarczanie jest zasadne, o ile wynika ze służebnej roli władzy w stosunku do obywateli.
Właśnie takie rozwiązanie przyjęte jest w Polsce, gdzie o wszczęciu postępowania informuje się i zainteresowaną społeczność (w Polsce to „strony” i „podmioty, uczestniczące na prawach strony”; zawiadamiane się indywidualnie), i „ogół społeczeństwa” (zawiadamia się poprzez podanie informacji do publicznej wiadomości).
W prawie polskim nie ma też niekonsekwencji w określeniu podmiotów uprawnionych do udziału na różnych etapach procedury udziału społeczeństwa, jaka jest w prawie unijnym i międzynarodowym. Według ustawy ooś składać uwagi i wnioski w „postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa” ma prawo „każdy”[7]. Oczywiście, pojęcie „każdego” obejmuje i społeczność zainteresowaną, i społeczeństwo. Co więcej, pojęcie „każdego” wydaje się nawet szersze niż pojęcie „społeczeństwa” zdefiniowane w Konwencji i dyrektywie[8].
[1]Aarhus Convention Implementation Guide. Second edition. J. Ebbesson, H. Gaugitsch, J. Jendrośka and S. Stec, F. Marshall. 2013, s. 134. [unece.org/fileadmin/DAM/env/pp/ppdm/Aarhus_Implementation_Guide_second_edition_-_text_only.pdf].
Jednocześnie, Komitet ds. Przestrzegania Konwencji z Aarhus wyraził wątpliwości, czy nadanie wnioskodawcy uprawnień do organizacji i przeprowadzenia udziału społeczeństwa odpowiada wymaganiom Konwencji z Aarhus. ACCC/C/2006/16 (Lithuania), pkt 78.
Jeżeli według prawa krajowego powiadomienie społeczeństwa zleca się osobie trzeciej, na przykład wnioskodawcy, to ta osoba trzecia powinna składać w odpowiednim czasie właściwemu organu administracji publicznej sprawozdania co do tego, jakie osoby, o cym, kiedy i jak zostały powiadomione (Maastricht Recommendations on Promoting Effective Public Participation in Decision-making in Environmental Matters. Fifth session. Maastricht, the Netherlands, 30 June and 1 July 2014. ECE/MP.PP/2014/8, s. 22).
[2]Art. 33 ust. 1 ustawy ooś.
[3]Wymagania te zawarte zostały odpowiednio w art. 6 ust. 2 Konwencji z Aarhus i wart. 6 ust. 2 dyrektywy EIA.
Generalnie pojęciami „społeczeństwo” i „zainteresowana społeczność” posługują się te dwa akty prawne. Zdefiniowane one również zostały bardzo podobnie (odpowiednio w art. 2 ust. 1 pkt 4 Konwencji z Aarhus, art. 1 ust. 2 pkt d dyrektywy EIA oraz w art. 2 ust. 1 pkt 5 Konwencji z Aarhus, art. 1 ust. 2 pkt e dyrektywy EIA).
W Konwencji z Aarhus zawarte są takie definicje:
„Zainteresowana społeczność” oznacza „część społeczeństwa, która jest lub może być dotknięta skutkami lub ma interes w podejmowanej decyzji dotyczącej środowiska; dla potrzeb niniejszej definicji organizacje pozarządowe działające na rzecz ochrony środowiska i spełniające wymagania przewidziane w prawie krajowym uważa się za posiadające interes w tym zakresie”.
„Społeczeństwo” oznacza „jedną lub więcej osób fizycznych lub prawnych oraz, zgodnie z krajowym ustawodawstwem lub praktyką, ich stowarzyszenia, organizacje lub grupy”.
[4]Na tę niekonsekwentność zwraca się uwaga, na przykład, w Aarhus Convention Implementation Guide. Second edition. J. Ebbesson, H. Gaugitsch, J. Jendrośka and S. Stec, F. Marshall. 2013, s. 139. [unece.org/fileadmin/DAM/env/pp/ppdm/Aarhus_Implementation_Guide_second_edition_-_text_only.pdf].
[5]W dyrektywie EIA niekonsekwentność w określeniu kręgu podmiotów, posiadających uprawnienia w procedurze „udziału społeczeństwa”, też ma miejsce, tylko ujętą ona została odwrotnie. Mianowicie, podczas gdy informuje się „ogół społeczeństwa”, do wyrażania komentarzy i opinii uprawniona jest „zainteresowana społeczność”(art. 6 ust. 4 dyrektywy EIA).
[6]Art. 3 ust. 2 Konwencji z Aarhus.
[7]Art. 29 ustawy ooś.
[8]Instytucja „powiadomienia społeczeństwa” w świetle wymagań prawa wspólnotowego, s. 130.
