Wymagania Konwencji z Aarhusi dyrektywyEIA odnośnie wczesnego udziału społeczeństwa

Dość interesującym jest określenie czasu przeprowadzenia procedury „udziału społeczeństwa” w dyrektywie EIA do i po podpisaniu Konwencji z Aarhus. Odzwierciedla ono stopniowe pozostawienie podejścia, zgodnie z którym interesy inwestora a społeczeństwa są sprzeczne i przeciwne sobie. W różnych wersjach dyrektywy EIA prześledzić można dążenie do rozsądnego połączenia interesów tych dwóch uczestników procesu decyzyjnego.

Moment przeprowadzenia procedury „udziału społeczeństwa” jest ustanowiony w art. 6 ust. 4 Konwencji z Aarhus:

„Udział społeczeństwa ma być umożliwiony na tyle wcześnie, aby wszystkie możliwości były jeszcze dostępne i aby udział społeczeństwa był skuteczny”.

Podobna norma dyrektywy EIA w wersji 1985 r. (do podpisania Konwencji z Aarhus) zapewniała możliwość udziału społeczeństwa na o wiele bardziej ograniczonym poziomie: „Państwa członkowskie zapewnią zainteresowanej społeczności sposobność wyrażenia opinii zanim przedsięwzięcie zostanie rozpoczęte”^[1].

Podczas wniesienia zmian do dyrektywy EIA w 1997 r. odpowiednia norma została wyłączona, a dodana była taka norma:

„Państwa Członkowskie zapewniają, że każdy wniosek o zezwolenie na inwestycję i wszystkie informacje zebrane zgodnie z art. 5 udostępniane są opinii publicznej we właściwym czasie, aby umożliwić zainteresowanej społeczności wyrażenie opinii przed przyznaniem zezwolenia na inwestycję”^[2].

Czyli, moment przeprowadzenia procedury „udziału społeczeństwa” został określony poprzez ustanowienie momentu jednego z jej etapów. Merytorycznie przepis też się zmienił. Do wprowadzenia zmian zainteresowana społeczność mogła wyrazić opinię najpóźniej przed rozpoczęciem przedsięwzięcia, czyli w momencie, kiedy decyzja w sprawie mogła już zostać podjęta. Od 1997 roku dyrektywa wyraźnie wskazywała, że zainteresowana społeczność może wyrazić opinię do momentu przyznania zezwolenia na inwestycję. Tym niemniej, zastosowane podejście wciąż zmierzało do minimalizowania uprawnień społeczeństwa, by nie obciążyć zbytnio inwestorów.

W 2003 r. na skutek dostosowania doKonwencji z Aarhus dyrektywa EIA została poszerzona o obowiązującą do dziś normę:

„Zainteresowana społeczność otrzymuje wczesne i skuteczne możliwości udziału w procedurach podejmowania decyzji dotyczących środowiska, o których mowa w art. 2 ust. 2, i w tym celu uprawniona jest do wyrażania komentarzy i opinii, kiedy właściwy organ lub organy dysponują wszystkimi opcjami zanim podjęta zostanie decyzja w sprawie wniosku o zezwolenie na inwestycję”^[3].

Oczywistym naruszeniem wymagania Konwencji z Aarhus odnośnie udziału społeczeństwa wcześnie w procesie decyzyjnym, kiedy wszystkie opcje są jeszcze możliwe, jest przeprowadzenie rozprawy publicznej w sprawie planowanego przedsięwzięcia już po rozpoczęciu jego realizacji[4].

Z powyższego wynika, że obecnie dyrektywa EIAw pełni odpowiada wymaganiom Konwencji z Aarhus.