Czas przeprowadzenia etapów procedury „udziału społeczeństwa” według Konwencji z Aarhus a dyrektywy EIA

Procedura „udziału społeczeństwa” nie tylko jest częścią większego procesu decyzyjnego, ale też sama składa się z odrębnych etapów, dla których też powinny zostać określone pewne granice czasowe.

W myśl art. 6 ust. 3 Konwencjiz Aarhus: „Procedury umożliwiające udział społeczeństwa powinny zawierać rozsądne terminy dla różnych etapów, które zapewniają dostateczny okres czasu na poinformowanie społeczeństwa i na przygotowanie się i skuteczne uczestnictwo społeczeństwa w podejmowaniu decyzji w sprawach dotyczących środowiska”.

„Rozsądne terminy” oznaczają, że społeczeństwo powinno mieć dostateczną ilość czasu, by zapoznać się z dokumentacją sprawy, złożyć uwagi i komentarze, biorąc do uwagi, między innymi, przyrodę, stopień skomplikowania i rozmiar planowanej działalności. Termin rozsądny dla udziału społeczeństwa w ramach małego projektu o lokalnym zasięgu oddziaływania może być nierozsądnym w przypadku większego i bardziej skomplikowanego projektu[1]. Jest to raczej obiektywne pojęcie i brak kwestionowania przez inne osoby rozsądności terminów, przewidzianych w ustawodawstwie konkretnego państwa nie może oznaczać, że terminy te są rozsądne[2].

Podobna norma w dyrektywie EIA przed podpisaniem Konwencji z Aarhus wymagała określenia „odpowiednich terminów dla różnych etapów procedury, ażeby zapewnić podjęcie decyzji w odpowiednim okresie”.

Podejście to ukierunkowane było na zapewnienie interesów inwestora, które, jak wskazano powyżej, głównie polegają na szybkim zatwierdzeniu projektu przedsięwzięcia. Jest to zrozumiałe, ponieważ same przyjęcie dyrektywy EIA było nowym etapem w stosowaniu zasad demokracji w dziedzinie ochrony środowiska. Z obawy przed zbędną przewlekłością procesu podjęcia decyzji z powodu stosowania tej procedury potrzebne były pewne środki zapewniające przestrzeganie praw inwestora w nowych warunkach.

Pierwsza ewolucyjna zmiana tego przepisu dyrektywy EIA polegała na tym, że w skutek dostosowania dyrektywy EIA do Konwencjiz Aarhus, zaczął on brzmieć bardzo podobnie do przytoczonego powyżej w art. 6 ust. 3 Konwencji[3]. Od tego momentu przy określeniu na poziomie krajowym ram czasowych procedury „udziału społeczeństwa” w podejmowaniu decyzji dotyczących środowiska akcent został przeniesiony z zapewnienia interesów inwestora na zapewnienia interesów społeczeństwa. Biorąc pod uwagę to, że społeczeństwo posiada mniej wiedzy i możliwości brać udział w przyjęciu właściwych decyzji, niż wnioskodawca, nowe rozwiązanie bardziej sprzyja ochronie prawa każdej osoby, z obecnego oraz przyszłych pokoleń, do życia w środowisku odpowiednim dla jej zdrowia i pomyślności, co jest celem Konwencji z Aarhus.

Mniej uzasadniono wyglądało to, że analizowany art. 6 ust. 6 dyrektywy EIA w wersji z 2003 roku przewidywał ustanowienie wystarczającej ilości czasu dla poinformowaniadwóch podmiotów - społeczeństwa i zainteresowanej społeczności. Tym samym dwom podmiotom miała zostać zapewniona możliwość przygotowania się i skutecznego uczestniczenia w podejmowaniu odpowiednich decyzji. Sens tego przepisu był niezgodny z innymi jak ówcześnie, tak i obecnie obowiązującymi przepisami dyrektywy EIA. Ponieważ według tych przepisów poinformowane ma być tylko społeczeństwo. Brać udział w procedurach podejmowania decyzji dotyczących środowiska może tylkozainteresowana społeczność. Ustanowienie „wystarczającej ilości czasu” na czynności, które w każdym razie nie powinny mieć miejsca nie ma sensu.

Ta sprzeczność została usunięta podczas ostatniej nowelizacji dyrektywy EIA.

Obecnie art. 6 ust. 6 dyrektywy EIA brzmi w następujący sposób:

„Zapewnia się odpowiednie ramy czasowe realizacji poszczególnych etapów, przy czym należy przewidzieć wystarczającą ilość czasu:

a) na przekazanie informacji organom, o których mowa w ust. 1, oraz społeczeństwu; oraz

b) aby organy, o których mowa w ust. 1, oraz zainteresowana społeczność przygotowały się do procedury podejmowania decyzji w zakresie ochrony środowiska i rzeczywiście w niej uczestniczyły z zastrzeżeniem przepisów niniejszego artykułu”.

Zatem, na dodatek do opisanych powyżej zmian zapewnienie odpowiednich ram czasowych ma dotyczyć także przekazania właściwych informacji odpowiednim organom władzy publicznej oraz przygotowania się do procedury podejmowania decyzji w zakresie ochrony środowiska i rzeczywiste w niej uczestniczenie przez te organy.

Oddzielenie etapu przekazania właściwych informacji od etapu przygotowania się i uczestniczenia w podejmowaniu decyzji w zakresie ochrony środowiska ważne też jest pod względem określenia konkretnych ram czasowych tych etapów. Właściwym wygląda odrębne ustanowienie terminów dla tych etapów.