Pojęcie regionu biogeograficznego w sieci Natura 2000

Pod pojęciem regionu biogeograficznego w naukach przyrodniczych rozumie się obszar o charakterystycznym klimacie, geologii, topografii, faunie i florze. W prawodawstwie unijnym kategoria ta pojawiła się po raz pierwszy w art. 1 lit. c) ppkt (iii) Dyrektywy Siedliskowej (92/43/EWG) w 1992 roku, który definiuje obszary przyszłej sieci Natura 2000 jako siedliska stanowiące m.in. „wybitne przykłady typowych cech jednego lub więcej z pięciu następujących regionów biogeograficznych: alpejskiego, atlantyckiego, kontynentalnego, makaronezyjskiego i śródziemnomorskiego”. W dokumencie tym nie ma jednak precyzyjnej definicji samego pojęcia regionu biogeograficznego. W tym zakresie dyrektywa odwołuje się milcząco do podziału przyjętego w urzędowej mapie geobotanicznej krajów UE12,  sporządzonej po raz pierwszy w 1979 roku i aktualizowanej w 1987 przez zespół Noirfalise’a.

Mapa unijnych regionów biogeograficznych poszerzyła się o kolejne regiony przyrodnicze po utworzeniu sieci EMERALD (będącej odpowiednikiem sieci Natura 2000, ale obejmującej także kraje spoza UE), wejściu w życie dyrektyw ptasiej i siedliskowej oraz akcesji kolejnych krajów. Ostatnia wersja mapy regionów biogeograficznych została zatwierdzona 20 kwietnia 2005 roku przez komitet ds. siedlisk (Habitats Committee) wspierający Komisję Europejską w procesie wdrażania dyrektywy habitatowej na mocy art. 20 tejże dyrektywy. Do początkowych pięciu obszarów dołączyły regiony: borealny, panoński, stepowy i czarnomorski. Specyficzny status posiadają natomiast tereny morskie (np. MBAL – morski region bałtycki), które z przyczyn technicznych również określa się mianem regionów biogeograficznych, choć nie są nimi w sensie prawnym (tzn. nadanym przez dyrektywę siedliskową).

Regiony biogeograficzne pełniły szczególnie istotną rolę w procesie tworzenia sieci Natura 2000, ponieważ weryfikacji potencjalnych obszarów naturowych dokonywano właśnie w odniesieniu do danego regionu. Procedura ta odbywała się w ramach tzw. seminariów biogeograficznych, w czasie których ocenie poddawano propozycje wszystkich państw zgłaszających tereny należące do omawianego bioregionu. W panelach naukowych brali udział eksperci reprezentujący Komisję Europejską, państwa członkowskie, organizacje pozarządowe oraz wszystkie inne zainteresowane podmioty. Seminaria te były zarazem pierwszym praktycznym testem sieciowego modelu nowej formy ochrony przyrody i współpracy na rzecz zachowania różnorodności biologicznej na terenie Europy.

Polska leży w obrębie dwóch regionów biogeograficznych – kontynentalnego (ponad 90% terytorium) i alpejskiego (polska część Karpat). Weryfikacja zgłoszonych przez Polskę obszarów naturowych odbyła się w ramach Seminarium Biogeograficznego dla regionu alpejskiego w Kranjskiej Gorze w Słowenii (w maju 2005 roku) oraz Seminarium Biogeograficznego dla regionu kontynentalnego, w Darowej w Czechach (w kwietniu 2007 roku). Ponadto w listopadzie 2009 roku w Sopocie zorganizowano Seminarium Biogeograficzne dla Morza Bałtyckiego.

Źródła:

• http://natura2000.org.pl/
• M. Roekaerts, The Biogeographical Regions Map of Europe. Basic principles of its creation and overview of its development, Luxembourg 2002.
• Terrestrial habitat mapping in Europe: an overview, EEA Technical report No 1/2014.