Natura 2000 w regionie kontynentalnym

Region kontynentalny (CON) przebiega szerokim pasmem z zachodu na wschód Europy (aż do jej granicy na Uralu) obejmując znaczne obszary Francji, Niemiec, Włoch, Polski czy Bułgarii (łącznie 23 krajów członkowskich). Jego dominującym krajobrazem są rozległe równiny z niewielkim udziałem pagórków na południu. Ten ogromny obszar, dawniej porośnięty gęsto lasami bukowymi, został ukształtowany przez nasuwające się i cofające lodowce, których pozostałością jest wiele europejskich jezior, bagien i trzęsawisk.

W ogromnym stopniu na obecny kształt regionu wpłynęła gospodarka człowieka, która przemieniła zalesione równiny w „zbożowe zagłębie” Europy. Niewiele z istniejących tu wciąż kompleksów leśnych pamięta czasy sprzed ludzkiej ekspansji. Również regulacja rzek i melioracja gruntów pociągnęła za sobą utratę wielu siedlisk i cennych gatunków. Ponadto region ten jest od dawna źródłem zasobów węgla, rudy żelaza, miedzi i stali, których wydobyciem i przetwarzaniem zajmują się zlokalizowane tu ogromne strefy przemysłowe odpowiedzialne za zanieczyszczenia środowiska, takie jak np. Zagłębie Ruhry czy Górnośląski Okręg Przemysłowy.

Mimo tak silnej antropopresji region kontynentalny wciąż jednak może się pochwalić bogatą różnorodnością biologiczną. Zawdzięcza to strategicznemu i atrakcyjnemu położeniu na skrzyżowaniu różnych stref biogeograficznych. Po zakończeniu ostatniego zlodowacenia granicę wielkich pasm górskich Europy przekroczyła rzesza kolonizatorów – z północy, z basenu Morza Śródziemnego, z Półwyspu Bałkańskiego, ze wschodu. Dziś obszar ten daje schronienie 184 gatunkom zwierząt, 102 gatunkom roślin i jednej trzeciej gatunków ptaków wymienionych w naturowych dyrektywach, ale tylko ich niewielka część to gatunki endemiczne.

Pierwszy wykaz obszarów Natura 2000 w regionie kontynentalnym został zatwierdzony w 2004 roku. Obecnie obejmuje on ponad 7 tys. terenów mających znaczenie dla Wspólnoty i prawie 1,5 tys. obszarów ptasich (które czasami się pokrywają, dlatego podanych liczb nie należy sumować). Ponad 800 obszarów siedliskowych zakwalifikowanych do regionu kontynentalnego znajduje się na terenie Polski. Największe i najcenniejsze z nich to wielosiedliskowe kompleksy przyrodnicze w rodzaju Puszczy Knyszyńskiej, Puszczy Piskiej lub słynnej Puszczy Białowieskiej, a także doliny rzek, takie jak Dolina Biebrzy czy Dolina Baryczy.

Niestety, w Polsce na 72 typy siedlisk stwierdzonych w tym regionie zaledwie 7 jest we właściwym stanie zachowania (FV), pozostałe 62 natomiast w nieodpowiednim (U1) bądź złym (U2). W przypadku stanu zachowania gatunków roślin i zwierząt (poza ptakami) wyniki również są dalece niezadowalające: ocenę FV otrzymało tylko 12 gatunków, U1 – aż 47, a U2 – 24. W dodatku stan 17 gatunków określono jako nieznany (XX).

Źródła:

• http://natura2000.org.pl/
• Natura 2000 w regionie kontynentalnym, Komisja Europejska, Luksemburg, 2010.
• Priorytetowe ramy działań dla sieci Natura 2000, Warszawa 2013 r.