Największe obszary naturowe w Polsce

Około 20% polskich obszarów „ptasich” i „siedliskowych” ma powierzchnię większą niż 10 tys. ha. Nic dziwnego zatem, że średnia wielkość obszaru naturowego w Polsce wynosi aż 9,3 tys. ha (93 km2), czyli mniej więcej tyle, ile średnia powierzchnia polskich miast na prawach powiatu (109 km2) i ponad dwa razy więcej niż średnia powierzchnia gmin miejskich (45 km2). Liczba ta robi wrażenie także w porównaniu z obszarami naturowymi w sąsiednich Niemczech (przeciętna wielkość: 2,1 tys. ha), Czechach (ok. 1,3 tys. ha) i Słowacji (ponad 4,9 tys. ha).

Największym polskim obszarem włączonym do sieci – o powierzchni ponad 320 tys. ha. –  są obecnie Bory Tucholskie (PLB220009): olbrzymi zespół lasów sosnowych rosnących na sandrach w dorzeczu Brdy i Wdy. Obszar ten, obejmujący także wschodnią część Pojezierza Południowopomorskiego, wschodnią część Równiny Charzykowskiej i północno-wschodnią część Pojezierza Krajeńskiego, obfituje w liczne jeziora, torfowiska, bagna i mokradła. Stanowi on ostoję dla 107 gatunków ptaków, z czego 28 wymienionych jest w załączniku I Dyrektywy Ptasiej, a 6 innych wpisano do Polskiej Czerwonej Księgi.

Kolejne dwa obszary na liście największych terenów naturowych w Polsce ulokowane są w granicach Zatoki Pomorskiej. Chodzi tu obszar ptasi PLB990003 o powierzchni ok. 309 tys. ha. oraz obszar siedliskowy PLH990002 (ok. 240 tys. ha), mieszczący się w obrębie obszaru ptasiego (oba obszary stanowią tak naprawdę jeden morski kompleks przyrodniczy, dlatego nie można zsumować ich powierzchni). Zatoka Pomorska to akwen o dużym zróżnicowaniu dna morskiego, którego centralną część zajmuje piaszczyste wypłycenie zwane Ławicą Odrzańską (25% obszaru siedliskowego). W ramach sieci Natura 2000 ochroną objęto tutaj morświna (Phocoena phocoena) i parposza (Alosa fallax), a także ptaki, takie jak nur czarnoszyi (Gavia arctica), perkoz rogaty (Podiceps auritus) czy tracz bielaczek (Mergus albellus) oraz inne gatunki ptaków migrujących.

Na liście największych polskich terenów naturowych dominują obszary ptasie oraz morskie, co wynika ze specyficznego charakteru, zasięgu, metod ochrony i monitoringu ptaków oraz gatunków morskich. Tylko 5 z 20 obszarów naturowych o powierzchni powyżej 100 tysięcy hektarów to obszary siedliskowe: Ostoja Knyszyńska (136 tys. ha), Dolina Biebrzy (121 tys. ha) Bieszczady (111 tys. ha), Ostoja Augustowska (107 tys. ha) oraz wymieniona wcześniej Ostoja nad Zatoką Pomorską. Jest to tendencja typowa dla wszystkich obszarów sieci – np. największy europejski obszar naturowy to właśnie ptasi obszar morski obejmujący sporą część Zatoki Biskajskiej w okolicach La Rochelle na terytorium francuskim (obszar FR5412026 o powierzchni ponad 819 tys. ha).

Niemal wszystkie największe polskie obszary naturowe (poza Bieszczadami) reprezentują kontynentalny region biogeograficzny. Wynika to jednak wyłącznie z dominacji tego regionu na mapie biogeograficznej Polski (tylko 4% krajowych obszarów włączono do regionu alpejskiego).

Źródła:

• http://natura2000.org.pl/
• http://natura2000.gdos.gov.pl
• Natura 2000 data - the European network of protected sites: http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/data/natura-1#tab-additional-information