Natura 2000 w miniaturze: obszary o powierzchni poniżej 1 ha

Najmniejszym w Polsce obszarem naturowym (o powierzchni 0,06 ha, czyli zaledwie 600 m2) jest strych kościoła parafialnego pw. św. Marcina w Radziechowach koło Żywca i jego najbliższe otoczenie (PLH240007). Kościół z 1633 roku to jeden z najstarszych obiektów sakralnych w Kotlinie Żywieckiej, ale nie dlatego trafił on na listę obszarów naturowych: powodem była kolonia podkowca małego (Rhinolophus hipposideros) zamieszkująca sklepienie świątyni i wieżę kościelną (od 35 do 70 osobników). Warunki bytowania nietoperzy na tym niewielkim obszarze – mającym jednocześnie status zabytku kultury – mogą łatwo ulec pogorszeniu w przypadku np. niewłaściwie prowadzonych prac konserwatorskich, dlatego włączenie tego terenu do sieci Natura 2000 wydaje się jak najbardziej uzasadnione.

Kościół w Radziechowach nie jest zresztą pod tym względem wyjątkiem – na 14 polskich obszarów o powierzchni poniżej 1 ha, aż 11 to właśnie strefy wydzielone w obiektach sakralnych rozsianych po całym kraju (strychy i wieże kościelne, nie tylko w obiektach zabytkowych). Oprócz podkowca małego można w nich spotkać kolonie nocka dużego (Myotis myotis): np. w kościele w Nowosielcach (PLH180035) na Podkarpaciu lub w kościele w Konradowie w Kotlinie Kłodzkiej (PLH020008), gdzie sąsiaduje on z koloniami mopka (Barbastellus barbastella) i gacka brunatnego (Plecotus auritus).

Wśród polskich obszarów sieci Natura 2000 o powierzchni poniżej 1 ha pojawiają się jeszcze dwie interesujące lokacje zamieszkane przez nocka dużego: strych budynku szkoły podstawowej w Kopankach w Wielkopolsce (PLH300008), gdzie w 1999 roku otwarto specjalne obserwatorium nietoperzy umożliwiające podglądanie tych wyjątkowych ssaków bez ich płoszenia oraz betonowy bunkier przeciwlotniczy z okresu II wojny światowej w Oliwie, dzielnicy Gdańska (PLH220055).

Wyjątkową pozycję na liście najmniejszych obszarów naturowych w Polsce zajmuje niewielka śródleśna wydma o powierzchni zaledwie 0,1 ha (1000 m2). To piaszczyste, porośnięte przez sosny i olchy wzniesienie, położone w okolicach Kołaczni na Podkarpaciu (PLH180006), jest zarazem jedynym w Polsce stanowiskiem różanecznika żółtego (Rhododendron luteum), oddalonym o 300 km od innego, również wyspowego stanowiska tego gatunku na Wołyniu (centrum występowania znajduje się natomiast w górach Anatolii i na Kaukazie). Obszar włączony do sieci Natura 2000 pokrywa się z istniejącym już od 1957 roku rezerwatem przyrody „Kołacznia” utworzonym w celu ochrony tej wrzosowatej rośliny zwanej również azalią pontyjską.

Źródła:

• http://natura2000.org.pl/
• http://natura2000.gdos.gov.pl
• Natura 2000 data - the European network of protected sites: http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/data/natura-1#tab-additional-information