Sieć Natura 2000 a korytarze ekologiczne

Tym niekorzystnym procesom można zapobiegać łącząc izolowane fragmenty środowiska naturalnego, a przede wszystkim zachowując już istniejące połączenia między takimi fragmentami. Takie łączniki nazywane są korytarzami ekologicznymi.

Wymogi dotyczące uwzględniania różnorodnych aspektów związanych z obszarami Natura 2000 w procedurach planistycznych zostały uwzględnione w przepisach prawnych, to wymogi związane z korytarzami ekologicznymi są rzadko formułowane. A przecież utrzymywanie korytarzy ekologicznych oraz odpowiednie gospodarowanie w ich obrębie może mieć istotne znaczenie dla ochrony siedlisk i gatunków na obszarach Natura 2000.

Wśród form ochrony przyrody brak jest takich, które bezpośrednio odnosiłyby się do potrzeby zachowania korytarzy ekologicznych. Stosowanie powszechnie terminu „sieć” zarówno w dyrektywach UE oraz w przepisach krajowych, sugeruje, że układ obszarów Natura 2000 powinien stanowić ciągły w przestrzeni system, utrzymujący pomiędzy obszarami powiązania ekologiczne. Potrzeba istnienia sieciowego charakteru obszaru Natura 2000 jest uzasadniona poprzez stosowanie pojęcia „spójność sieci”. Obszary położone w różnych miejscach regionów biogeograficznych można uznać za tereny mające znaczenie dla Wspólnoty, których rolą jest „przyczynianie się do zachowania lub odtworzenia typu siedliska przyrodniczego wymienionego w załączniku I lub gatunku wymienionego w załączniku II, we właściwym stanie ochrony oraz znaczące przyczynienie się do spójności sieci Natura 2000”. Jeśli zatem przyjmie się założenie, że wymiana puli genowej miedzy lokalnymi i regionalnymi populacjami tych gatunków zwierząt stanowi jeden z istotnych czynników ich przetrwania, to dalszą konsekwencję tego założenia stanowi potrzeba utrzymania korytarzy ekologicznych umożliwiających migrację tych gatunków. Takie korytarze można uznać za  obszary mające znaczenie dla Wspólnoty.

Biorąc pod uwagę naukowe kryteria typowania obszarów do ochrony w ramach sieci Natura 2000 (zał. III dyrektywy siedliskowej), to okazuje się, że czynniki związane z możliwością wymiany puli genowej gatunków między obszarami ich występowania mają duże znaczenie. Jednym z wyboru kryterium gatunków do ochrony na szczeblu krajowym jest stopień izolacji populacji w obrębie do danego terenu w stosunku do naturalnego zasięgu. Im większa izolacja, tym mniejsze znaczenie obszaru dla sieci Natura 2000. Istnienie korytarzy ekologicznych sprzyjających łączności populacji zwiększa szanse na utrzymanie właściwego stanu ochrony gatunków.

Potrzeba komplementarnego uwzględniania korytarzy ekologicznych z uwzględnianiem granic obszarów Natura 2000, wynika z u.o.p. art.33 ust.1. Powiązania, o których mowa w ustawie są z reguły realizowane za pośrednictwem korytarzy ekologicznych, które powinny podlegać ochronie jak same siedliska naturowe.

Korytarze ekologiczne powinny więc być traktowane jako elementy sieci ekologicznych, Sieci te składają się z różnych elementów – płatów, które wg założeń koncepcji sieci ekologicznych stanowią często tereny najbardziej wartościowe pod względem różnorodności biologicznej. Aby były utrzymywane, muszą byc połączone korytarzami ekologicznymi.

Opracowano na podstawie:

M. Kistowski, M. Puchałek, Natura 2000 w planowaniu przestrzennym – rola korytarzy ekologicznych, Ministerstwo Środowiska, Warszarwa 2009.

Red. W. Jankowski, K. Świerkosz, Korytarz ekologiczny Doliny Odry. Stan-Funkcjonowanie-Zagrożenia, Fundacja IUCN Poland, warszawa 1995

A.Liro., J. Szacki, Korytarz ekologiczny: przegląd problematyki. Człowiek i Środowisko, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Warszawa, 1993.