Gatunki chronione na obszarach Natura 2000 – wilk szary

Wilk szary (Canis lupus) to największy drapieżny ssak z rodziny psowatych. Samce wilków (zwane przez myśliwych basiorami) są większe od samic o ok. 20–25%. Długość ciała dorosłego wilka wynosi przeciętnie 100–120 cm. Wyglądem przypomina on dużego psa, od którego różni się jednak sylwetką. Ponadto, inaczej niż pies, wilk szary nosi swój ogon zwieszony w dół lub wyprostowany poziomo.

Wilki to zwierzęta terytorialne żyjące najczęściej w grupach rodzinnych zwanych watahami. W skład watahy (liczącej przeciętnie 4-5 osobników) wchodzi przeważnie para rodziców (tzw. para alfa) oraz ich młode. Wielkość terytorium jednej watahy wilczej w warunkach Polski wynosi od 150 do 300 km² i zależy od stopnia zagęszczenia potencjalnych ofiar, do których należą przede wszystkim duże ssaki kopytne (dziki, jelenie, sarny, daniele, bardzo rzadko także żubry). Zdarza się, że ofiarą wilków padają również zwierzęta hodowlane (owce, krowy i kozy, sporadycznie konie). Uzupełnieniem ich diety są zające i bobry, a w przypadku niedoborów pokarmowych również padlina.

Wilk w Polsce występuje przede wszystkim w dużych, zwartych kompleksach leśnych oraz na terenach bagiennych, pod warunkiem, że znajdują się w nich trudno dostępne ostoje i odpowiednia ilość dzikich ssaków kopytnych. Dawniej naturalny zasięg wilka obejmował całą Eurazję. Obecnie gatunek ten w Europie pojawia się wyłącznie na izolowanych obszarach. Polska natomiast leży na zachodnim krańcu ciągłego kontynentalnego zasięgu wilka. Oznacza to, że jesteśmy jednym z nielicznych już krajów Europy, gdzie zachowały się żywotne populacje tego gatunku pozostające w kontakcie z subpopulacjami we wschodniej Europie i Azji. Polska jest zatem kluczowym ogniwem w procesie restytucji wilka na naszym kontynencie.

Największym zagrożeniem dla wilka jest degradacja jego siedlisk związana z rozbudową infrastruktury drogowej, która parceluje i ogranicza terytoria łowieckie wilczych watah i może prowadzić do wzajemnych ataków między stadami oraz kłusownictwo (czyli nielegalne odstrzały i wnykarstwo). Negatywny wpływ na rozwój populacji ma również ograniczanie bazy pokarmowej przez konkurujących z wilkami myśliwych oraz konflikty z rolnikami związane z atakami wilków na zwierzęta gospodarcze (głównie owce i krowy).

Liczebność wilka szarego w Polsce jest szacowana na ok. 600 par. Gatunek ten jest objęty ochroną ścisłą na mocy ustawy o ochronie przyrody, która gwarantuje również rolnikom rekompensaty za szkody w pogłowiu zwierząt gospodarczych wyrządzone przez te zwierzęta. Dodatkowo wilk jest chroniony w ramach Konwencji Berneńskiej, Konwencji Waszyngtońskiej i Dyrektywy Siedliskowej.

Największe znaczenie dla dalszej skutecznej ochrony wilka będzie miało zachowanie łączności między populacjami gatunku za pomocą korytarzy migracyjnych łączących obszary włączone do sieci Natura 2000, takie jak np. Puszcza Augustowska (PLH200008), Puszcza Knyszyńska (PLH200003) czy Puszcza Białowieska (PLC200004). Obszary te były monitorowane przez GIOŚ w latach 2006-2008. W raporcie do Komisji Europejskiej z 2007 r. ogólny stan gatunku określono jako niezadowalający (U1). Decydujący wpływ na tę ocenę miał wskaźnik zagęszczenia dróg. Ze względu na liczne inwestycje drogowe można się spodziewać dalszego spadku wartości wskaźników opisujących zarówno stan siedliska jak i populacji wilka, jeśli nie podjęte zostaną kroki w celu utworzenia odpowiedniej ilości korytarzy ekologicznych.

Źródła:

• H. Okarma, Wilk. Monografie Przyrodnicze, Świebodzin 1997.
• http://www.polskiwilk.org.pl/
• Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Tom VI: Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków), red. Z. Witkowski et al., Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2004. [@:] http://natura2000.gdos.gov.pl/uploads/download/535
• Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000, GIOS (2006-2008): http://siedliska.gios.gov.pl/pdf/siedliska/2006-2008/wyniki_monitoringu_zwierzat_canis_lupus.pdf