Po co chronić susła na Dolnym Śląsku?

Suseł moręgowany według Czerwonej Księgi IUCN (Światowej Unii Ochrony Przyrody) jest gatunkiem narażonym na wyginięcie. Obecnie jest on na całym areale swojego występowania coraz rzadziej spotykany. W Europie Środkowej przetrwały jeszcze nieliczne populacje w Czechach, na Słowacji i w Austrii. Nieco więcej susłów spotkać można jeszcze na Węgrzech. W Polsce i w Niemczech gatunek ten wymarł całkowicie. Bardziej liczne populacje tych zwierząt występują dalej na południe Europy - w południowej Rumunii, Bułgarii i innych państwach Bałkańskich. Należą one jednak do odrębnej, od dawna odizolowanej przez pasmo Karpat tzw. populacji południowo-europejskiej.

Suseł moręgowany należy do tzw. gatunków parasolowych. Chroniąc jego siedliska, chronione są również inne cenne i rzadkie gatunki roślin (np. goryczka krzyżowa Gentiana cruciata) i zwierząt (np. gniewosz plamisty Coronella austriaca), które są mniej charyzmatyczne i nie cieszą się taką sympatią ludzi. Chroniąc siedliska susłów chronimy cenne i rzadkie w skali kraju typy zbiorowisk roślinnych - m.in. ciepło i sucholubne murawy.

W celu odbudowy populacji jakiegokolwiek gatunku na danym terenie należy dołożyć wszelkich starań, aby osobniki użyte do tego przedsięwzięcia były jak najbardziej zbliżone zarówno pod względem fenotypowym (wyglądu) jak i genetypowym do osobników pierwotnie zasiedlających dany obszar. W trakcie tworzenia Programu odbudowy polskiej populacji susła moręgowanego na aspekt ten zwracano szczególną uwagę. Zgodnie z założeniami Programu, do działań reintrodukcyjnych planowano użyć zwierząt pochodzących głównie z populacji czeskich, ewentualnie słowackich. Populacje te znajdują się niemal w bezpośrednim sąsiedztwie obszarów, na których jeszcze około 30 lat temu występowały "polskie" susły. Niestety, już w trakcie wstępnej fazy projektu okazało się, że z koncepcji takiej należy zrezygnować, ponieważ susły moręgowane zarówno w Czechach, jak i na Słowacji są bardzo nieliczne i obserwuje się systematyczny spadek ich liczebności. Do tej pory nie ustalono przyczyn tego zjawiska. Aktualnie przyrodnicy (szczególnie na terenie Czech, gdzie zjawisko to jest bardziej odczuwalne) starają się rozwiązać ten problem.

Z punku widzenia Programu reintrodukcyjengo, użycie zwierząt z populacji o tendencjach spadkowych wiąże się z wysokim ryzykiem przeniesienia czynnika odpowiedzialnego za taki stan na stanowiska, na których prowadzi się wsiedlenia. Poza tym odławianie zwierząt z zanikających i krytycznie osłabionych populacji w celu odtworzenia populacji na innym obszarze jest sprzeczne z założeniami ochrony przyrody. Nie jest bowiem do przyjęcia odbudowa wymarłych populacji kosztem zniszczenia innych.

W takiej sytuacji sprowadzenie susłów z Węgier okazało się jedynym racjonalnym rozwiązaniem problemu. Tamtejsze populacje są jeszcze na tyle zasobne, że odłowy nawet kilkuset zwierząt nie stanowią zagrożenia dla ich przetrwania. Ponadto na Węgrzech nie obserwuje się tak gwałtownego kurczenia się populacji susłów jak w przypadku Czech, czy Słowacji. Biorąc dodatkowo pod uwagę fakt, że susły moręgowane występujące na Węgrzech jeszcze do niedawna tworzyły wraz ze zwierzętami z Czech, Słowacji, Polski, Niemiec i Austrii jedną środkowoeuropejską populację, uznano, że będą stanowiły odpowiednie źródło do prowadzonego Programu reintrodukcjnego.

Od 2008 r. na Dolnym Śląsku - w Trzcinicy Wołowskiej odtwarzana jest populacja susłowa. Suseł moręgowany to gryzoń wielkości szczura, o żółto-szarej maści z nieregularnymi brązowo-szarymi prążkami na grzbiecie. Zamieszkuje nizinne i wyżynne tereny otwarte, zwłaszcza ugory i suche często kamieniste łąki i pastwiska. Unika lasów i terenów wilgotnych. Gryzoń występuje na terenach Europy Środkowej i Wschodniej oraz Azji Mniejszej. Niemal wszędzie jego liczebność spada, grozi mu całkowite wyginięcie. W Polsce ssak wyginął całkowicie na przełomie lat 70. i 80. XX wieku. Główną przyczyną wymierania susła była likwidacja dużych obszarów pastwisk i ugorów, a także fragmentacja krajobrazu i przerwanie korytarzy ekologicznych. Na niektórych stanowiskach susły zostały wytępione w wyniku celowej działalności człowieka. Zarówno obszary w okolicy Kamienia Śląskiego, jak i Trzcinicy Wołowskiej są objęte programem "Natura 2000".