Udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji związanych z obszarami Natura 2000: informacje udzielane przez organy administracji publicznej.

We wspomnianej ustawie, oprócz przywoływanych już w artykule „Organy administracji publicznej odpowiedzialne za ochronę obszarów Natura 2000” kompetencji poszczególnych urzędów, wskazane i usystematyzowane zostały zagadnienie związane z możliwością monitorowania planowanych działań inwestorów.

Wprowadzenie do polskiego prawa rozwiązań we wspomnianym zakresie jest wdrożeniem unijnej Dyrektywy Nr 2003/4/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylająca dyrektywę Rady 90/313/EWG[1]. Wcześniej polskie uregulowania w tym zakresie były zawarte przez wszystkim w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2006r. Nr 129 poz. 902 ze zm.)

System informowania o środowisku oraz możliwość udziału w postępowaniach administracyjnych społeczeństwa stanowi o możliwości obywatelskiego monitorowania i nadzoru nad podejmowanymi przed organy samorządu terytorialnego decyzjami. Jest on rozszerzeniem uprawnień społeczeństwa zawartych również w innych aktach prawnych – w ustawie  z dnia 6 września 2001r. o dostępie do informacji publicznej oraz z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego. O ile jednak Kodeks postępowania administracyjnego ogranicza możliwość udziału w postępowaniu administracyjnym do osób mających  interes prawny lub obowiązek w nim uczestnictwa, a ustawa o dostępie do informacji publicznej umożliwia tylko powzięcie informacji, to system udziału społeczeństwa w decyzjach dotyczących środowiska wprowadza znacznie szersze uprawnienia.

Każdy ma prawo do informacji o środowisku i jego ochronie na warunkach określonych ustawą[2]. Słowo „każdy” rzeczywiście odnosi się tutaj do dowolnej osoby posiadającej zdolność do czynności prawnych[3]. Ponieważ same zasady korzystania z informacji publicznej są wdrożeniem wspomnianej już unijnej dyrektywy, informacje powinny być także udostępniane obcokrajowcom. Korzystający z informacji o środowisku nie musi także w żaden sposób uzasadniać swojego wniosku oraz wykazywać interesu prawnego/faktycznego w związku z pozyskiwanymi danymi (podobnie jest z wypadku „zwykłej” informacji publicznej, nie dotyczącej środowiska).

Obowiązkowi publikacji w Polsce podlegają informacje o[4]:

-        stanie elementów środowiska, takich jak: powietrze, woda, powierzchnia ziemi, kopaliny, klimat, krajobraz i obszary naturalne, w tym bagna, obszary nadmorskie i morskie, a także rośliny, zwierzęta i grzyby oraz inne elementy różnorodności biologicznej, w tym organizmy genetycznie zmodyfikowane, oraz wzajemnych oddziaływań między tymi elementami;

-        emisji, w tym odpadów promieniotwórczych, a także zanieczyszczeń, które wpływają lub mogą wpłynąć na elementy środowiska,

-        środkach, takich jak: środki administracyjne, polityki, przepisy prawne dotyczące środowiska i gospodarki wodnej, plany, programy oraz porozumienia w sprawie ochrony środowiska,

-        działaniach wpływających lub mogących wpłynąć na elementy środowiska, emisje i zanieczyszczenia,  jak również środkach i działaniach, które mają na celu ochronę tych elementów;

-        raportach na temat realizacji przepisów dotyczących ochrony środowiska,

-        analizach kosztów i korzyści oraz innych analizach gospodarczych,

-        stanie zdrowia, bezpieczeństwa i warunków życia ludzi, oraz stanu obiektów kultury i obiektów budowlanych.

Odmowa udostepnienia informacji o środowisku następuje w formie decyzji administracyjnej[5]. Znaczy to, że możemy podjąć wszelkie kroki prawne, rozpoczynając do wniesienia odwołania, jeśli organ odmówi udostępnienia informacji, która nie są chronione[6]. Nawet jeżeli organ odmawia udostępnienia w formie „zwykłego pisma” to także należy je potraktować jako decyzję, od której przysługują środki odwoławcze.

Organy mają także obowiązek prowadzenia publicznie dostępnych wykazów oraz upowszechniania informacji drogą elektroniczną. W publicznie dostępnych wykazach zamieszcza się m.in. dane[7]:

-        o decyzjach odmawiających udostępnienia informacji,

-        o informacjach o odstąpieniu od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko,

-        o informacjach o stwierdzeniu konieczności przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko,

-        o prognozach oddziaływania na środowisko

-        o postanowieniach dotyczących obowiązku, bądź braku obowiązku, przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko,

-        o wnioskach o wydanie decyzji i o decyzjach o środowiskowych uwarunkowaniach,

-        o projektach planów ochrony i o projektach planów zadań ochronnych tworzonych dla form ochrony przyrody,

-        o wnioskach o wydanie zezwolenia i o zezwoleniach na czynności podlegające zakazom lub ograniczeniom w stosunku do gatunków objętych ochroną,

-        o wnioskach o wydanie zezwolenia i o zezwoleniach na usunięcie drzew lub krzewów,

-        o wnioskach o wydanie pozwolenia i o pozwoleniach wodnoprawnych na pobór wód.

Biorąc pod uwagę przewidziane środki, lokalna społeczność posiada narzędzia służące monitorowaniu działań władz w zakresie ochrony środowiska. Ma to szczególne znaczenie w przypadku np. działań związanych z usuwaniem drzew i krzewów czy też lokalizacji inwestycji na terenach objętych siecią Natura 2000. Jednym z pierwszych kroków inwestora dla zamierzeń budowlanych, które mogą oddziaływać na środowisko jest uzyskanie decyzji środowiskowej[8] i już na tym etapie informacja o wniosku o wydanie decyzji powinna zostać umieszczona publicznym wykazie. Warunkiem sprawnego działania tego systemu, służącego przecież zachowaniu walorów środowiska naturalnego, jest tutaj rzetelne działanie organów mających obowiązek udostępniania i publikowania informacji oraz zainteresowanie społeczeństwa tym, jakie działania są podejmowane w najbliższym otoczeniu.