Podmioty krajowe zarządzające obszarami Natura 2000

Na mocy art. 32 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r., poz. 627, z późn. zm.) organami kluczowymi w zarządzaniu siecią Natura 2000 są Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska oraz regionalni dyrektorzy ochrony środowiska – organy Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, odrębne dla każdego województwa. Istotną rolę odgrywają także dyrektorzy parków narodowych, dyrektorzy urzędów morskich oraz nadleśnictwa.

Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska nadzoruje funkcjonowanie obszarów Natura 2000, prowadząc ewidencję danych niezbędnych do podejmowania działań w zakresie ich ochrony. Nadzór ten polega na wydawaniu zaleceń i wytycznych w zakresie ochrony i funkcjonowania obszarów Natura 2000, określaniu zakresu i żądaniu informacji dotyczących ochrony i funkcjonowania obszarów Natura 2000, a także kontroli realizacji ustaleń planów zadań ochronnych i planów ochrony dla obszarów Natura 2000 (art. 32 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody).

Regionalni dyrektorzy ochrony środowiska koordynują funkcjonowanie obszarów Natura 2000 na obszarze swojego działania, a także są dla większości obszarów sprawującymi nadzór. Ponadto sprawującymi nadzór nad poszczególnymi obszarami są dyrektorzy parków narodowych (dotyczy to tych obszarów, które obejmują w całości lub w części teren parku narodowego / parków narodowych) oraz dyrektorzy urzędów morskich (w odniesieniu do tych obszarów Natura 2000 lub ich części, które znajdują się na obszarach morskich) (art. 27a i art. 32 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody).

Rozkład kompetencji i odpowiedzialności ma służyć podejmowaniu skutecznych działań oraz utrzymaniu właściwego stanu siedlisk i przywracania odpowiedniego stanu gatunków na obszarach Natura 2000.

Zarządzanie obszarami „siedliskowymi” i „ptasimi” przez jednostkę sprawującą nadzór nad obszarem Natura 2000 w Polsce odbywa się przede wszystkim za pomocą takich narzędzi, jak wspomniane plany zadań ochronnych i plany ochrony.Dla obszarów Natura 2000 przygotowywane są plany zadań ochronnych (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 (Dz. U. Nr 34, poz. 186, z późn. zm.) oraz plany ochrony (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 (Dz. U. Nr 64, poz. 401, z późn. zm.). Plany zadań ochronnych zawierają informacje na temat zagrożeń dla obszaru Natura 2000 i wskazanie działań minimalizujących zagrożenia ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie. Plany zadań ochronnych opracowuje organ sprawujący nadzór nad obszarem na okres 10 lat. Organ sprawujący nadzór nad obszarem opracowuje również plan ochrony dla obszaru Natura 2000 lub jego części. Plan ochrony jest opracowywany, po wykonaniu inwentaryzacji obszaru, na okres 20 lat. Plan ochrony określa  warunki zachowania integralności oraz spójności sieci obszarów Natura 2000.