Gatunki chronione na obszarach Natura 2000 – wodniczka
Spośród wszystkich ptaków objętych ochroną w ramach tzw. Dyrektywy Ptasiej w programie Natura 2000 warto zwrócić szczególną uwagę na wodniczkę. Ten niepozorny ptak, wyglądem przypominający pospolitego wróbla, to jedyny globalnie zagrożony gatunek ptaka śpiewającego w Polsce.
Wodniczka (Acrocephalus paludicola) to wędrowiec należący do rzędu wróblowatych. Zimę spędza w Afryce Zachodniej (np. na wydmach porośniętych dzikim ryżem w Senegalu). Na europejskich terenach lęgowych pojawia się z końcem kwietnia. Nie tworzy stad. Samice prowadzą samotniczy tryb życia: w pojedynkę budują gniazda, wysiadują jaja i karmią pisklęta.
Siedliskiem wodniczki są torfowiska i podmokłe łąki w żyznych dolinach rzek nizinnych, a zwłaszcza tereny gęsto porośnięte wysokimi kępami turzycy. Wysokie wymagania tego gatunku w tym zakresie sprawiły, iż wodniczka – jeszcze na początku XX wieku występująca pospolicie na terenie całej Europy – obecnie zagrożona jest wyginięciem. Aktualnie jej europejska populacja lęgowa oceniana jest na 14000–21000 samców. Najliczniejsza populacja zamieszkuje Białoruś (7000–13000). Liczebność polskiej populacji tego gatunku szacuje się na ok. 3000 samców, czyli 25% populacji światowej. Wodniczka występuje u nas na trzech głównych obszarach: w dolinie Biebrzy (z przylegającymi fragmentami górnej Nartwi), na torfowiskach w rejonie Chełma oraz w rejonie ujścia Świny.
Niestety, liczebność tego gatunku nadal się zmniejsza. Głównym zagrożeniem dla populacji wodniczki jest dalsza utrata i degradacja siedlisk związana z melioracją torfowisk, niekontrolowanym wypalaniem roślinności i nieprawidłową gospodarką łąkową (zarastanie siedlisk trzciną i roślinnością drzewiastą na skutek zaniechania tradycyjnych sposobów koszenia i wypasu). Problemy ze stworzeniem odpowiednich siedlisk, poza wyspowymi stanowiskami, utrudniają wzrost populacji i odtwarzanie zasięgu gatunku, dlatego tak ważna jest ochrona siedlisk już istniejących.
W Polsce wodniczka jest objęta ścisłą ochroną na podstawie różnych regulacji: od ustawy o ochronie przyrody i wspomnianej Dyrektywy Ptasiej, po Konwencję Bońską i Berneńską. Istnieje także specjalny fundusz unijny LIFE, w ramach którego wodniczka posiada status gatunku priorytetowego do ochrony i finansowania. Środki z tego funduszu przeznaczane są m.in. na monitoring populacji prowadzony przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, które co roku kontroluje wybrane obszary występowania tego gatunku, a co 4 lata przeprowadza kompleksową inwentaryzację jego stanowisk.
Warto pamiętać, że otaczając wodniczkę ochroną, chronimy także wyjątkowe pod względem bioróżnorodności obszary jej występowania, czego doskonałym przykładem mogą być Chełmskie Torfowiska Węglanowe (PLB 060002), na których występuje około 690 gatunków roślin naczyniowych, w tym 43 gatunki objęte ochroną prawną oraz 22 wpisane na listę roślin zagrożonych, a także ponad 800 gatunków motyli, co stanowi ok. 38 % ogólnej fauny motyli Polski.
Źródła:
- Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Tom VIII: Ptaki (2), red. Z. Witkowski et al., Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2004. [@:] http://natura2000.gdos.gov.pl/uploads/download/494
- www.wodniczka.pl (Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków)
- Ochrona wodniczki w Polsce i w Niemczech (podsumowanie projektu LIFE): http://ec.europa.eu/environment/life/project/Projects/index.cfm?fuseaction=home.showFile&rep=file&fil=LIFE05_NAT_PL_000101_LAYMAN_PL.pdf
