Gatunki chronione na obszarach Natura 2000 – puchacz zwyczajny
Sowy to rząd ptaków drapieżnych, wokół których przez wieki narosło sporo mitów. W starożytnej Grecji były one symbolem mądrości. Z biegiem czasu jednak zaczęto je kojarzyć z nieszczęściem i śmiercią. Wyjątkowo mroczną legendą wśród nich wyróżniał się puchacz, któremu przypisywano zdolność polowania na zwierzęta gospodarcze i bezlitośnie tępiono.
Puchacz zwyczajny (Bubo bubo) to największa sowa europejska i jedna z największych na świecie. Długość ciała puchacza dochodzi do 70 cm, zaś rozpiętość jego skrzydeł do 180 cm. Wyróżniają go pomarańczowe oczy i wyraźne pęczki piór na głowie przypominające uszy. Dzięki upierzeniu z czarnych plam i kresek na brązowo-żółtym tle puchacza trudno zobaczyć w terenie, zwłaszcza iż prowadzi głównie nocny tryb życia.
Skład pokarmu puchacza zależy głównie od środowiska. Do jego ulubionych ofiar należą m.in. kret, wiewiórka, królik, a także ptaki: grzywacz, kruk, wrona, kuropatwa, kaczki itp. Nierzadko w menu puchacza pojawiają się inne drapieżniki, zarówno ptaki (w tym także inne sowy, jak np. puszczyk czy uchatka), jak i ssaki (tchórz, łasica czy lis). Pary gniazdujące w pobliżu osiedli ludzkich polują na zwierzęta związane z tym środowiskiem, zwłaszcza na myszy i szczury, a także koty. Nie gardzą także padliną. Polowanie polega na aktywnym przeszukiwaniu terenu. Ptaki patrolują łowisko, latając nisko nad ziemią lub czatując na skraju polany, bądź innej otwartej przestrzeni (na słupie, stogu siana czy samotnym drzewie).
Puchacz jest gatunkiem silnie terytorialnym. Sąsiadujące pary dzieli dystans 2–4 km, rzadko mniej niż 1,5 km. Preferuje siedliska o bogatej i zróżnicowanej strukturze, w pobliżu terenów
otwartych. Na nizinach zamieszkuje przede wszystkim łęgi olchowe, niskie torfowiska i wiekowe lasy sosnowe w pobliżu łąk, jezior, bagien i dolin rzecznych. Gniazduje w miejscach ustronnych, najchętniej na stromych stokach, w starych gniazdach myszołowów lub bocianów, a także silnie rozgałęzionych drzewach odpoczynkowych. Czasami zakłada gniazdo na ziemi: u nasady pnia, pomiędzy korzeniami lub na kępie w olsie.
W latach 30. liczebność puchacza w Polsce, a także w Europie, drastycznie spadła. Przyczyną tego procesu było prawdopodobnie nasilone tępienie gatunku przez człowieka, rabunkowa gospodarka leśna, wzmożony ruch turystyczny na terenach górskich oraz stosowanie środków chemicznych w rolnictwie. W latach 50. krajową populację puchacza oceniano na ok. 60-70 par lęgowych. Obecnie jego populacja powoli się odbudowuje (liczebność szacuje się na ok. 250 par), ale wciąż jest to najrzadziej występujący gatunek spośród wszystkich krajowych sów. Dlatego nadal jest on objęty ścisłą ochroną gatunkową i nie dotyczą go zwolnienia od zakazów związane z prowadzeniem gospodarki rolnej, leśnej czy rybackiej.
Puchacza najczęściej spotkać można na Pomorzu, Mazurach, w Wielkopolsce, Karpatach, Kotlinie Biebrzańskiej i na Lubelszczyźnie. Wiele z obszarów jego występowania włączono do sieci Natura 2000, jak choćby w Dolinie Środkowego Bugu (PLB060003) w województwie lubelskim, Dolinie Radwi, Chotli i Chocieli (PLH320022) na Pomorzu czy w Puszczy Piskiej (PLB280008) na Mazurach.
Źródła:
- G. Grzywaczewski, P. Szczepaniak, Sowy Polski, Kraków 2007.
- Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Tom VIII: Ptaki (2), red. Z. Witkowski et al., Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2004. [@:] http://natura2000.gdos.gov.pl/uploads/download/469
- Podsumowanie III fazy Monitoringu Ptaków Polski (2009-2012): http://www.monitoringptakow.gios.gov.pl/raporty?file=files/pliki/raporty_faza3/RaportMPP3_etap9_zad13_podsum_fazy_3.pdf
